Змест
Уводзіны
Глава 1. Стылістыка рэпартажу
1.1 З гісторыі рэпартажа
1.2 Пазіцыя журналітса ў рэпартажы
1.3 Тыпы рэпартажа
1.4 Вобразныя сродкі мовы ў рэпартажы
1.5 Патрабаванні да тэксту тэлерэпартажа
Глава 2 . Стылістычны аналіз рэпартажу на матэрыяле рэпартажаў АНТ, СТБ, БТ
2.1 Рэпартажы тэлеканала АНТ
2.2 Рэпартажы тэлеканала СТБ
2.3 Рэпартаж тэлеканала БТ
Заключэнне
Спіс выкарыстанай літаратуры
Уводзіны
Рэпартаж – самы аператыўны жанр у сучаснай журналістыцы. Яго папулярнасць тлумачыцца перш за ўсё яго максімальнай прыблізнасцю да жыцця. У нашай курсавой працы мы вырашылі больш падрабязна разгледзець менавіта тэлерэпартаж, а не рэпартаж на радыё ці ў газеце. Бо на тэлебачанні рэпартаж з’яўляецца жанрам нумар адзін. Асабліва ў інфармацыйных праграмах.
У друку існуе прыярытэт ў аналітычных і мастацка-публітыстычных жанраў, а сярод інфармацыйна-публітыстычных дамінуе інтэрвью. На тэлебачанні іншая справа. Аналітычныя і мастацка-публітыстычныя жанры тут таксама ёсць, але яны распаўсюджаны не так часта як інфармацыйныя. Аналітычныя праграмы, якія выходзяць пасля навін, займаюць меньш эфірнага часу, і гледачоў у іх няшмат. А штодзённыя навіны глядзяць усе. А глядзяць іх менавіта таму, што у іх ёсць рэпартажы. Гэта зразумела: бо тэлебачанне патрабуе аператыўных жанраў. На нашу думку, раскрываючы гэтую тэму праз тэлерэпртаж, можна больш дакладна і яскрава растлумачыць, што такое рэпартаж увогуле.
Асноўная мэта рэпартажа – аператыўна, дакладна і выразна паведаміць пра што-небудзь значнае і цікавае. Рэпартаж дае магчымасць слухачу як бы самому, на свае ўласныя вочы ўбачыць тое, аб чым расказвае журналіст. Звычайна ў рэпартажы паведамляецца пра тыя падзеі, сведкам якіх быў сам аўтар. рэпартаж беларускі тэлеканал журналіст
Мэта нашай работы: вызначыць, якія вобразныя сродкі мовы выкарыстоўваць на тэлебачанні ў рэпартажах сёння, параўнаць, як падаюцца аператыўныя навіны на некалькіх беларускіх тэлеканалах, вылучыць тыповыя асаблівасці ў выкарыстанні моўных адзінак, даследаваць моўную структуру рэпартажа.
Беларускае тэлебачанне сёння развіваецца. Прафесійны ўзровень, на нашу думку, даволі высокі, але трэба яшчэ шмат працаваць, каб дасягнуць большых поспехаў. Гэта датычыцца і такога жанру, як рэпартаж. Любое здарэнне ў свеце: ці гэта выбары прэзідэнта, ці прыродныя катаклізмы, ці , нават, рабаванне банка -- патрабуе аператыўнасці ў падачы інфармацыі. Вось тут не абыйсціся без рэпартажу. Навіна, якая пададзена у гэтым жанры, будзе прыцягваць аудыторыю, інтрыгаваць, не дазваляючы адысці ад экрана тэлевізара. Менавіта такія навіны ніколі не застануццца без заўвагі гледача, які заўсёды будзе зацікаўлены ў тым, каб іх убачыць. Рэпартаж не кансерватыўная форма, ён знаходзіцца ў руху, развіваецца. Змяняюцца прыёмы, метады падання матэрыялу. Змяняюцца і асаблівасці жанру. Навозаў М. так гаворыць пра гэтую з’яву: ” Репортаж – жанр информационный – всё более и более приобретает черты газетной публицистики”. Далей: “Важно заметить, что авторы репортажей, не ограничиваются информационной стороной дела, описанием тех фактов, событий, очевидцами которых им довелось быть, но делают обобщения на основе анализа и сопоставления предыдущих фактов и событий. Репортаж как бы заглядывает вглубь явления, изучает его с самого рождения”. [2, с.38]
Глава 1. Стылістыка рэпартажу
1.1 З гісторыі рэпартажу
Рэпартаж – адна з асноў журналістыкі. Усю гісторыю журналістыкі можна назваць гісторыяй станаўлення і развіцця рэпартажу. Тэрімн “рэпартаж” паходзць з францускай мовы і азначае “reportage” і англіскай “report” – паведаміць. Агульны корань гэтых слоў -- ад лат. (“reporto” - перадаваць). Першыя рэпартажы з’явіліся ў газетах Англіі, Францыі, Германіі, ЗША у першай палове XIX ст.
Першапачаткова жанр рэпартажу прадстаўлялі публікацыі, у якіх паведамлялася аб судовых справах, парламенцкіх дэбатах, розных сходах. Пазней такія рэпартажы сталі называць справаздачамі. А рэпартажамі былі публікацыі іншага плану, якія па свайму зместу былі падобныя да сучасных нарысаў. Так, знакамітыя западныя рэпарцёры Джон Рыд, Эган Эрвин Киш, Эрнэст Хемінгуэй, Юліус Фучык былі хутчэй нарысістамі, чым рэпарцёрамі. Менавіта западныя нарысы з’яўляюцца генетычнымі папярэнікамі сучаснага рэпартажа.
1.2 Пазіцыя журналіста ў рэпартажы
Асноўная мэта гэтага жанру – інфармаваць, апісаць, расказаць, ацаніць з’яву, факты рэальнага жыцця. Доўгі час лічылася, што рэпартаж – “аднаднеўка” і жыве толькі разам з газетай адзін дзень, а на радыё і тэлебачанні -- толькі ў час трансляцыі. Насамрэч, рэпартаж крэпкі, даўгавечны і як журналісцкі матэрыял, і як гістарычны дакумент. Для выпрацоўкі добрага стылю рэпарцёру небходны інтэлект, здольнасць кампанаваць дэталі і будаваць асацыятыўны шэраг. Акрамя таго, патрэбна практыка і ўменне выкарыстоўваць асноўныя прынцыпы, а таксама любоў да мовы і бездакорнае веданне граматыкі. Гэтыя прынцыпы павінны глыбока ўкараніцца і быць натуральнымі, каб праяўляцца ўжо рэфлектыўна, нават пад уціскам жорсткіх тэрмінаў і абставінаў. Нагляднасць рэпартажу абумоўлівае выбар стылістычных сродкаў. Эпітэты, параўнанні, матафары даюць журналісту магчымасць перадаць абставіны, падзеі, намаляваць вобраз непасрэднага ўдзельніка працэсу, паказаць дэталь, якая журналіста ўразіла. У рэпартажы не трэба асцярожнічаць з выкарыстаннем прыметнікаў. Стылістычныя сродкі рэпартажу павінны несці элементы эмацыйнасці. Журналіст можа дамагчыся эфекта прысутнасці толькі тады, калі здолее правільна абраць стылістычныя сродкі для выказвання сваіх эмоцый, адшукаўшы яркія і дакладныя эпіэты, трапныя параўнанні.
Паводле артыкула Л. Царовай, рэпартаж трымаецца на трох кітах: навочнасці, інфарматыўнасці, аператыўнасці. [7, с.86]
Тэлерэпартаж аб’ектыўны сам па сабе, таму што відэакамера здымае толькі тое, што адбываецца на самой справе. Аднак у закадравым тэксце рэпарцёра адчуваецца суб’ектыўнае ўспрыманне аўтарам таго, што адбываецца. Таму можна сказаць, што рэпартаж – гэта суб’ектыўны жанр.
Задача любога рэпарцёра заключаецца перш за ўсё ў тым, каб даць аўдыторыі магчымасць убачыць з’яву, якая адбываецца, вачамі рэпарцёра. Чалавека, які пысутнічае на месце ў гэты час. Трэба стварыць “эфект прысутнасці”. Мэта тэлерэпартажу -- перанесці глядача на маесца падзеі. Рэпарцёру трэба не толькі апісаць якую-небудзь з’яву, але апісаць яе так, каб вызваць перажыванні. Вобраз аўтара, аўтарскія адносіны да прадмета размовы, ступень выражанасці аўтарскага “я” вызначаюць не толькі форму маўлення, але і своеасаблівасць адбору лексічных і граматычных сродкаў мовы. Мера ўдзелу аўтарскага “я” ў моўнай структуры рэпартажу дазваляе вылучаць шэраг яго разнавіднасцей – ад кароткага інфармацыйнага рэпартажу, дзе факты ў асноўным толькі паведамляюцца, да рэпартажу аналітычнага, напоўненага аўтарскім роздумам, аўтарскай экспрэсіяй, публіцыстычнымі каментарыямі, вобразнымі сродкамі. Кожная з гэтых разнавіднасцей рэпартажу, падпарадкуючыся пэўнай форме вобраза аўтара, абумоўлівае характар выбару лексіка-граматычных сродкаў: нейтральная, агульнаўжывальная лексіка, фразеалогія, граматычныя сродкі – у рэпартажах інфармацыйнага тыпу; актыўнае выкарыстанне эмацыянальна-экспрэсіўнай лексікі і фразеалогіі, гутарковых сродкаў сінтаксісу – у рэпартажах аналітычнага, публіцыстычнага характару.
Адным з важных фактараў, што вызначаюць характар рэпартажа, з’яўляецца пазіцыя вытворцы маўлення. Вядома, што любое маўленне мае свайго вытворцу, але граматычныя формы, спосабы яго выяўлення абмежаваныя. Так, у беларускай мове маўленне можа весціся ад 1-й і 3-й асобы, але фактычна прамоўца выступае заўсёды як 1-я асоба, нават калі фармальна маўленне пабудавана ў 3-й асобе. Форма маўлення ад 1-й асобы больш натуральная, звычайная. І граматычна займеннік я – дамінуючая, зыходная форма. Усе астатнія ўласныя займеннікі функцыяніруюць і існуюць толькі ў сувязі з я і адносна я. Так, уласны займеннік 2-й асобы адзіночнага ліку ты - называнне субяседніка гаворачым; ён – абазначэнне любой 3-й асобы (не я і не ты) пры звяртанні да глядача. Маўленне можа весціся ад любой з трох граматычных асоб. Іх каардынацыя і складае аснову маўлення. Улічваючы дамінуючую ролю я (вытворцы маўлення) у фарміраванні маўлення, можна пакласці гэтую прыкмету ў аснову класіфікацыі ці тыпалогіі маўлення, і вылучыць наступныя яе тыпы:
І тып – маўленне вядзецца ад першай асобы. Адбываецца супадзенне
вытворцы маўлення з аўтарскім я. Такі тып выкарыстоўваеца ў размоўным стылі, лістах, дзённіках, часткова ў публіцыстыцы.
ІІ тып – маўленне вядзецца ад 3-й асобы: вытворца маўлення фармальна
(але не фактычна) не ўдзельнічае ў маўленні. Вытворца маўлення і граматычная катэгорыя не супадаюць;
ІІІ тып – змешаны: маўленне адбываецца ад 1-й і 3-й асобы;
IV тып – апавяданне адбываецца ад імя 2-й асобы.
У публіцыстыцы маўленне стылістычна адносна аднароднае – вядзецца галоўным чынам ад 3-й асобы, але “я” прысутнічае ў большай ці меншай ступені, у залежнасці ад жанра, тэмы і іншых фактараў. Тая ці іншая ступень падкрэслівання аўтарскага я служыць спосабам зрабіць мову разнастайнай, змяняць яе эмацыянальны тонус, мадальнасць, -- гэта адзін з галоўных выяўленчых сродкаў.
Рэпартаж належыць да ІІІ тыпу маўлення. Гэта азначае, што аповед у ім вядзецца ад 3-й ці 1-й асобы, але фактычны вытворца маўлення вядомы – гэта аўтар, журналіст. У залежнасці ад характару рэпартажу ён так ці інакш праяўляе сябе ў маўленні.
1.3 Тыпы рэпартажу
Рэпартажы бываюць падарожныя, спартыўныя, ваенныя, судовыя і інш. Па спосабу трансляцыі адрозніваюць прамы, калі падзея адбываецца ў гэты момант, і фіксаваны рэпартажы, калі дзеянне зацягваецца і яго інфармацыйная каштоўнасць уступае каштоўнасці эфірнага часу. Па гукаваму тыпу рэпартажы бываюць нямыя і сінхронныя. У апошніх прысутнічаюць шумы канкрэтнай з’явы, а таксама мова яе ўдзельнікаў. У нямым рэпартажы можна пачуць толькі голас рэпарцёра. Такі від рэпартажа ўсё меньш з’яўляецца ў эфіры. Па спосабу падачы інфармацыі рэпартаж падзяляецца на каменціраваны і некаменціраваны. Некаменціраваны рэпартаж ці трансляцыя, - гэта самы просты від рэпартажа. У ім няма закадравага тэксту аўтара, а гледачам усё зразумела без каментарыяў. У рэпартажы выкарыстоўваецца каментарый, дзе рэпарцёр паясняе падзею з дапамогай закадравага тэксту.
Ёсць яшчэ адна класіфікацыя рэпартажа: тэматычны, пастановачны і падзейны .
Падзейны рэпартаж
Падзейны рэпартаж прысвечан якой-небудзь падзее ці здарэнню. У гэтым выпадку, з’ява заўсёды адбываецца самастойна ў канкрэтны момант незалежна ад рэпарцёра. Таму яе немагчыма змяніць. Тут рэпарцёр не кіруе падзеяй, а ідзе ўслед за ёй.
Існуе праблема інфармацыйнай падставы ці праблема выбару навін. Дэвід Рэндал дае такое азначэнне навіне: “Это свежая и необычная информация на тему, представляющую всеобщий интерес, и ранее неизвестная”. [4, с.34]
У кнізе Эверэтта Дэнніса “Размовы аб масс-медыя” првыедзен спіс падзей, найбольш цікавых глядачу:
1. Канфлікт, сутыкненне інтарэсаў людзей, краін, арганізацый,
2. Катастрофа ці аварыя,
3. Новыя факты якой-небудзь значнай падзеі,
4. Навіны палітыкі і эканомікі,
5. Навіны культуры, спорту,
6. Значныя з’явы ў жыцці знакамітых людзей,
Іншымі словамі, навіна – гэта не толькі тое, што людзам неабходна ведаць, але і тое, пра што ім будзе цікава ведаць.
Тэматычны рэпартаж - гэта такі рэпартаж, калі журналіст на працягу адпавденага часу збірае факты пра якую-небудзь з’яву, выбудоўвае прычынна-выніковы ланцужок. Менавіта з яго атрымоўваецца нейкая выснова, якая і з’яўляецца інфармацыйнай падставай для стварэння тэматычнага рэпартажу. Гэта можа быць рэпартаж аб працы гарадскога транспарта ці экалагічным стане якога-небудзь рэгіёна. Часам тэматычны рэпартаж нараджаецца дзякуючы падзейнаму. У гэтым выпадку тэматычны рэпартаж -- гэта распрацаваная тэма аператыўнага рэпартажу.
Пастановачны рэпартаж -- гэта такі рэпартаж, калі журналіст правацыруе якую-небудзь з’яву, а потым апісвае яе, гледзячы на рэакцыю людзей. Тут усё пад кантролем рэпарцёра, ён можа ўплываць на з’яву, а не ісці ўслед за ёй.
1.4 Вобразныя сродкі мовы ў рэпартажы
Рэпартаж адносіцца да інфармацыйных жанраў публіцыстычнага стылю. Своеасаблівасць публіцыстычнага стылю вызначаецца ў першую чаргу спецыфікай публіцыстычнай формы адлюстравання рэчаіснасці, якая спалучае сістэму разгорнутых доказаў, што ўздзейнічаюць на розум чытачоў і слухачоў строгай лагічнасцю думкі і на іх пачуцці – эмацыянальнага выкладу. У публіцыстычным стылі спалучаюцца дзве важныя функцыі мовы – інфармацыйная (перадача грамадскай інфармацыі) і экспрэсіўная (уздзеянне на свядомасць людзей). Гэтыя функцыі ўзаемазвязаныя, неаддзельныя адна ад другой. Таму публіцыстычным стылем карыстаюцца тады, калі неабходна перадаць пэўную інфармацыю і адначасова аказаць уздзеянне на адрасата, пераканаць яго ў чым-небудзь, выклікаць цікавасць да канкрэтных ідэй, поглядаў, заахвоціць да пэўных дзеянняў і ўчынкаў. Тэматычны дыяпазон публіцыстыкі вельмі шырокі, ён вызначаецца таксама багаццем жанравых форм адлюстравання рэчаіснасці. Вылучаюцца тры катэгорыі публіцыстычных жанраў:
1) інфармацыйныя (заметка, рэпартаж, справаздача, інтэрв’ю, хроніка, агляд);
2) аналітычныя (артыкул, карэспандэнцыя, каментарый, рэцэнзія, агляд);
3) мастацка-публіцыстычныя (нарыс, эсэ, фельетон, памфлет).
Тыповымі рысамі публіцыстычнага стылю з’яўляюцца э